Yöremiz ve köyümüzde geçmişten günümüze aktarılan gelenek ve göreneklerimizde düğün öncesi yapılan seremonilerinden bir diğeri de Kına Geceleridir.
Kına Gecesi:
Düğünden önce kız tarafı, bir yenge, oğlan tarafı da bir yenge ve sağdıç belirler. Yengeler, kızın ve oğlanın çok yakın akrabaları olan (abla, teyze, hala, yenge gibi) evli kadınlardan seçilir. Düğünde yengelerin rolü büyüktür. Düğün boyunca, özellikle kadınlar arasında oğlan evini oğlan yengesi, kız evini de kız yengesi temsil eder. Sağdıç da, kayınpederin ve damadın temsilcisidir.
Oğlan yengesi, kına gecesinden bir gün önce hazırlıklarını yapar. O gece kendisinden istenecek olan bir sini katmer (kete, helva, tatlı), çerez (üzüm kurusu, leblebi, şeker, bisküvi, lokum), kına, mum, kınayı ezmek için kap, kibrit, gelinin başına yazma, ayağına sermek için yolluk (kumaş parçası), gelinlik yerine geçecek kırmızı güzel bir elbise, ayna, tarak gibi eşyaları hazırlar. Katmer sinisini mumlarla, bozuk paralarla süsleyip bohçaya bağlar. Yolda istenecek pişi ve kefeleri de pişirir. Yenge hazırlıklarını yaparken, sağdıç da, kız evi delikanlılarının kendisinden isteyeceği kahveyi, sigarayı alır.
Oğlan tarafından gelin almaya gidenler, yenge, sağdıç, oğlanın babası (Annesi gelin almaya gitmez; evdeki işlerle ilgilenir.), akrabaları ve düğüne çağrılı olanlardır. Makar, genellikle kız evinin belirlediği sayıda olur. Çünkü,kız evi ona göre yemek ve yatak hazırlığı yapar.
Öğleden sonra davul zurna çalmaya başlayınca, makar oğlan evinde toplanır. Makara kahve ikram edilir. Davul zurna eşliğinde köyün gençleri oyunlar oynar. Kız evinin uzaklığına göre, o gün akşamüstü kız evinde olmak üzere davul zurna ile yola çıkılır.
Aynı gün kız evi de düğün için hazırlık yapar. Davetçi olarak görevlendirilen bir kişi, ev ev gezerek köy halkını düğüne davet eder. (Yaşlıların anlattığına göre, çok eskiden davetçiler ellerine birer külek, omuzlarına heybe alıp davet ettikleri evlerden, düğün evi için fasulye, bulgur, peynir, yağ, un gibi yiyecek maddeleri toplarlarmış. Toplumsal yardımlaşmanın çok güzel bir örneği olan bu geleneğe, ne yazık ki günümüzde rastlanmamaktadır. Bugün, komşular, ekmek pişirerek düğün evine yardımcı olurlar
Makar kız evine yaklaşınca, kız tarafı gelenleri karşılar, ağırlar. Erkekler, önceden hazırlanmış olan harmana ya da bahçeye alınır. Kahve ya da şerbet ikram edilir. Daha sonra yemek verilir. Yemekten sonra gençler oyunlar oynar. Her iki tarafın delikanlıları oyunda yarışarak birbirlerini yorarlar. Bu oyunlar genellikle Artvin ve Ardanuç’ta oynanan, Atabarı, delihorom, düzhorom, ondört, sarıçiçek, tamara, uzundere, ahçik, köroğlu, bıçak oyunu, teşi, tavukbarı, ağırbar, mendo barı gibi oyunlardır.
Kına gecesinde erkekler, kendi aralarında oynadıkları oyunlarla, yaptıkları şakalarla geç vakitlere dek eğlenirler. Kız tarafının gençleri, sağdıçtan isteklerde bulunurlar. Sağdıç kahvesini, sağdıç sigarasını almadan onu rahat bırakmazlar. Ayrıca, kızın mahallesinin delikanlıları, sağdıçtan "delikanlı parası" ya da "koç parası"denilen bir para alırlar. Bu parayla daha sonra kendi aralarında harfana yapar, yiyip içip eğlenirler. Koç parası olarak alınan paranın bir kısmını düğünde geline takı olarak hediye ederler.
Geline verilecek çeyizin senedi de bu gece hazırlanır. Varlıklı ailelerde, geline genellikle bir kat yatak, bir kilim, bir iki bakır güğüm, bir sandık, birkaç tane cicim, bir bakır leğen ve bir inek verilir. (Bunlar, kız evinin ekonomik durumuna göre değişir)
(“Günümüzde maddiyat daha öne çıktığı için çeyizler ve istekler değişti. Ev, araba, yat kat isteyenlerde var:-) “)
Kına gecesinin asıl eğlenceli kısmı kadınlar arasında olur. Yengeyle birlikte oğlan evinden gelen kadınlar, konuklar için hazırlanan odaya alınır. Oğlan yengesi, getirdiği yiyeceklere, eşyalara dikkat etmeli, oturacağı minderin altına bakmayı da unutmamalıdır. Çünkü bu gece, kız tarafının kadınları, genç kızları, oğlan yengesine eziyet etmekten hoşlanırlar. Ertesi gün gidecek kızlarının tek sorumlusu olarak yengeyi görür, ona olmadık şakalar yaparlar.
Kadın konuklara da önce kahve sonra yemek verilir. Oğlan yengesi yemekte bir kaşık, bir çay ya da kahve tabağı aşırır. Bunlar, gelin attan veya araçtan inerken kendisinden istenecektir. Aşıramazsa yengenin beceriksiz, uyuşuk olduğu düşünülür.
Yemekten sonra evin geniş bir bölümüne geçilir. Türkülü oyunlar oynanır. Yenge, gelini görmek istediğini söyler. Ancak kız tarafı nazlanır, gelini hemen göstermez.
Yengeden istenenler alındıktan sonra gelin hazırlanır. Simli, ipekli,kırmızı bir elbise giydirilir. Beline gümüş kemer bağlanır. Başına da kırmızı örtü, örtülür. Kına ezilip hazırlanır. Yengenin getirdiği katmer sinisindeki mumlar yakılır. Siniyi, gelinin kız kardeşi, ya da en yakın arkadaşı başına koyar. Önde, tek sıra oyun oynayan kızlar, arkada siniyi taşıyan kız, onun arkasında da gelin ve kız yengesi, oğlan yengesin in bulunduğu odanın kapısına gelirler. Gelinin önündekiler içeri girer. Gelini hazırlayanlardan biri: "Gelin eşikdan geçamiyer." diyerek yengeden bahşiş alır. Sonra, kız yengesi gelini içeri getirir. Oğlan yengesi kalkıp gelinin ayağına yolluk (kumaş parçası) serer, başına bir eşarp örterek gelinin yüzünü açar.
Kız yengesi gelinin kolundan tutarak, önce oğlan yengesin in sonra da orada bulunan herkesin elini öptürür. Gelin,el bağlayarak oğlan yengesinin karşısında durur. O izin vermedikçe oturmaz. Oturması için izin verilince tekrar yengenin elini öper, geri geri giderek bir sandalyeye oturur.
Vengenin getirdiği katmer oradakilere dağıtılır. Mumlar söndürülmez, kendi kendilerine sönmeye bırakılır. Gelinin sağ eli başının üstüne koyulur.Önceden ezilip hazırlanan kına eline yakılır. Bu kına, oğlan yengesin den alınan bir mendille hemen silinir, mendil, yengeye geri verilir. Gelin, oğlan evinde kendisine verilecek bu mendili, sandığında bir anı olarak saklar. Kına, orada bulunanlardan isteyenlerin ellerine sürülür. Özellikle evlenme çağındaki kızlar ellerine gelin kınası yakarsa kısmetlerinin açılacağına inanılır. Daha sonra, değişik kına türküleri söylenerek oyunlar oynanır.
Getirilen kına iyi tutarsa, gelinle güveyinin mutlu olacağına inanılır. Kına iyi çıkmazsa, oğlan yengesine türkülerle çatılır:
Yenga gelmiş oturmiş
Can can yengacan
Biza kına gaturmiş
Can can yengacan
Yenga kına yerina
Can can yengacan
Boz topraği gaturmuş
Can can yengacan
Kına gecesinde, genellikle oğlan tarafının kızları ve gelinleri oynar. Kızları gideceği için, kız tarafı üzgündür. Oğlan tarafı, kız tarafını da oyuna kaldırıp düğünü şenlendirmek ister.
Oyunlarda yorulan kızlar (kız tarafının kızları), oğlan yengesinden çerez isterler. Bu kez nazlanma sırası yengededir. Bütün ısrarlara karşın çerezi vermez, nazlanır. Asıl amacı, çerezi türküyle istetmektir. Kız tarafının kızları kalkıp hem oynarlar, hem de yengeden çerez olarak ne istediklerini, neler beklediklerini türkülerle anlatırlar. İçinde şaka, espri, taşlama olan bu türküler, kına gecesinin en neşeli bölümünü oluşturur.
Yenga yolun yarisi
Can can yengacan Yenga memur karisi
Yenga yerin tar midur
Can can yengacan Yenga çerez istaruh
Kına gecesi, böyle neşeli, şakalı oyunlarla, türkülerle geç saatlere dek sürer. Erkekler de iyice yorulduklarından eğlenceye son verilir. Makar başka köyden gelmişse, kız evinin yakınları ve komşuları tarâfından konuk edilir.
Oğlan yengesi, evi çok yakın da olsa o gece kız evinde kalır. Ancak çok dikkatli olmalıdır. Gece, giysilerini çaldırırsa, sabah yüklü bir bahşiş ödemek zorunda kalabilir. Bu nedenle oğlan yengesi olmak zordur. Herkes oğlan yengeliği yapamaz; ama ertesi günün mutluluğu, gururu düşünüldüğünde bu sıkıntılara değer doğrusu.
Yatmadan önce gelinin ellerine kına yakılır. (Ayaklarına kına yakılmaz). Kız yengesi o gece gelinin yanında yatar. Güveyiye teslim edinceye dek gelinden o sorumludur.
Etiket : Yöremiz, Kına, Geceleri,