Ardanuç / Yolüstü Köyü ( Basa ) İl merkezine 42, Ardanuç ilçe merkezine 7 kilometre uzaklıktaki bu köyümüzün rakımı 1050m'dir.
Basa Köyü Halk ozanları ve halk şairleri.
Emrah; ve Aşık Efkari
Emrah: Asıl adı Emrullah'tır. Kibaroğullarından Cafer Ağa'nın oğludur. Hayatı hakkında fazla bilgi yoktur. 1914 te ölmüştür. Sazı omzunda dolaşırken, Artvin Salkımlı köyünde tarlada çalışan kadınlar, kendilerine deyiş söylemesini ister Emrah da aşağıdaki parçayı çalıp söyler.
Güzeller toplanır bir ülfet için,
Ekip tarlasını biçen de olur,
Aşıklar da yar der ona yanarlar,
Aşık olup bade içen de olur,
Güzel olan beş yaşında övülür,
On yaşında göze girer sevilir,
On beşinde falan kız var deyilir,
On sekiz yaşında köçende olur,
Bazı güzel var ki sever yarini,
Bazı güzel sever dünya varını,
Bazı güzel vardır saklar sırrını,
Bazı saklamaz açan da olur,
EMRAH der güzelin ikbali artar,
İkbal her aybın üstünü örter,
Bazı güzel var ki al duvak çatar,
Bazısı eş bulup kaçan da olur,
Aşık Efkari
Asıl adı Adem ŞENTÜRK olan Aşık Efkarı 1900 yılında Ardanuç’un Yolüstü Köyü’nde dünyaya gelmiştir. Babası Yusuf Pehlivan, annesi Sultan Hanım’dır. Çocukluk yıllarını geçirdiği ve halkımızın ‘’Kırk Yıllık Kara Günler’’ dediği Rus işgali döneminde ilk tahsilini köy camiinin meresinde yaptık dan sonra, Ada kale ‘deki İskender Paşa Medresesi’ne devam etti.I. Dünya Savaşı yıllarında ailesiyle muhacir olarak gittiği Merzifon’da askere alındı. Galiçya Cephesi’nde bir Alman Alayından mızıkacı olarak görev yaptı.
Aşık Efkari, aşıklık geleneğine küçük yaşlarda ilgi duymaya başladı. 1922 yılında askerden döndükten sonra bade içerek aşık oldu. Bu olayı izleyen günlerde komşu köylerden Abdullah Hoca olarak da bilinen Aşık Dur Abdal aracılığıyla kendini geliştirdi ve geleneğe ilişkin bilgisini pekiştirdi.
Gezdiği yerlerdeki bir çok halk şairi ile karşılaşmıştır. Samsun’da 1933 yılında Aşık Seyrani ve arkadaşı Aşık Maksudi,1935’te Bayburt’ta Aşık Burhani ve Aşık Yakup, 1938’de Yusufeli’li Aşık Huzuri, 1945’te Aşık Mudami,1964’te Ardanuç’lu Ate Sultan,ayrıca Aşık Musa, Aşık Sefili ve Aşık Cemali gibi aşıklarla karşılaşmaları Efkari’nin hayatında derin izler bırakmıştır.
Yavru ceylan gibi çıktı karşıma, Yürüdükçe akışını sevdiğim, Hayran oldum baka kaldım peşine, Kara gözler, bakışını sevdiğim.
Siyah saçlar gerdanının peçeler,
Örüldükçe ak gerdanda dem açar,
Zülüfleri al yanağı pençeler,
Gül göğsünün nakışını sevdiğim.
Kızarmış yanaklar olmuş al gibi,
Arıdan yetişmiş taze bal gibi,
Henüz açılmamış gonca gül gibi,
Misk-i amber kokusunu sevdiğim.
Efkari’yim yandım seni görünce,
Seni meth eylerim ey gülü gonca,
Kara kaşlar,boyu uzun,beli ince,
İnce kemer takışını takışını sevdiğim.
Efkari’nin şiirlerinde duygu ve sevgi yönü ağır basmakla birlikde bazen sitem dolu şiirleri de vardır. Fakat sevgiyle sitem edilirken bile bu incitici olmayan bir serzeniş olarak kalır:
Güzelde bu kadar benlik olur mu?
Gençliğine kurulursun güzelim
Geçer bu güzellik sana da kalmaz
Hayatından darılırsın güzelim.
Aşık Efkari’ye sen olma asi
Beni söyletiyor aşkın hülyası
Sende olsa bu aşkımın zerresi
Benim gibi kırılırsın güzelim.
Aşık Efkari sermayesini halktan almış,aşkıyla süslemiştir. Doğruluğuna inandığı kavramları ezilip büzülmeden diliyle açıkça ortaya serebilmiştir.
Aşk,gurbet, kahramanlık başlıca ilgili alanlardır. Nükdedanlığı, hoş sohbetliliği ile bilinen aşık,sazı ile sözünü en güzel bir biçimde birleştirerek dinleyicilerinin ilgi odağı olmuştur.Aşık,eşinin ölümü üzerine yeniden evlenmeye çıkmış bu hareketin ruh dünyasında meydana getirdiği ezikliği mizahi bir şiiriyle şöyle dile getirmiştir:
Sorman arkadaşlar, yamandır işim,
Eve gidiyorum, evde yok eşim.
Cepelerimde kaldı sekiz kuruşum,
Nereden evlenem, nerden evlenem.
Yalağuzluk nidem beni açmıyor,
Dul kadınlar,boykot etmiş köçmüyor.
Mini eteklere sözüm geçmiyor,
Nereden evlenem, nerden evlenem.
Zalim felek ile zaten arama yok,
Evlenmemiş olmaz, asla çarem yok.
Kız alsam, cebimde boya param yok,
Nereden evlenem,nerden evlenem.
Yaralarım çoktur ama açamam,
Gülica’ya uğramadan geçemem,
Zegerya’da güzelleri seçemem,
Nereden evlenem, nereden evlenem.
Lengethev’in güzelleri allıdır,
Geçitli’nin güzelleri güllüdür,
Göleşen’den alsam fazla kirlidir,
Nereden evlenem, nereden evlenem,
Kaşıkcı’dan aşağaıya gelemem,
Havt’ta ise bir dakika kalamam.
Unushev’den alıp zurna çalamam,
Nnereden evlenem,nereden evlenem.
Dünya ile yaşamağa tapum yok.
Bir kırık baltayım, elde sapım yok.
Ekşinar’dan alsam sirke küpüm yok,
Nereden evlenem,nerden evlenem,
Evde diken oldu,andır döşeğim,
Ne koyun kuzum var,ne de şişeğim,
Ccuğo’dan evlensem,yoktur eşeğim,
Nereden evlnem, nerden evlenem.
Ayrılık derdini zati çekemem.
Yetmişinde varım yoğun dökemem,
Bince’den evlensem soğan ekemem,
Nereden evlenem,nerden evlenem.
Hele sağa sola bakmak,lazımdır,
Bir de Yusufeli’ne akmak lazımdır,
Ekinis’te zeytine,çıkmak lazımdır,
Nereden evlenem,nereden evlenem.
Aşık gördüğüne,çağırmak lazım,
Bazı başlar var ki,ağırmak lazım.
Anç’ta da kömzekden bağırmak lazım,
Nereden evlenem,nereden evlenem.
Efkari’yim, belli değil yarınım,
Küllü varım hem de, kendi yarınım.
Norgiyal’da yoktur panta fırınım,
Nereden evlenem, nereden evlenem.
Karıdır evin kutusu,
Bulunsun bizim evde, en kötüsü,
Bozuldu bak, pantolonun ütüsü,
Nereden evlenem, nereden evlenem
Efkari daha çok irticalde ustalığım kabul etiirmiş bir halk şairdir. Artvin ilinin yetiştirdiği iki ünlü aşık Yusufeli’li Aşık Huzuri ile Aşık Efkari’21 Nisan 1940 günü Ardanuç’ta Efkari’nin Kahvesi’nde buluşurlar. Yusufeli’li Azmi (M.Adil Özder) de oradadır. Azmi’nin ricası üzerinde iki aşık şöyle bir fasıl açarlar:
Huzuri:
Bu gece edelim tatlı muhabbet
Rindana münasip canım Efkari
Kaha latife olsun kahi mizahi
İrfan münasip canım Efkari
Efkari:
İrfan meclisinde çok olur sohbet
Zaman münasip canım Huzuri
Yerindedir devam eder bu ülfet
Canana münasip canım Huzuri.
Huzuri:
Kadr-ü kıymet vardır aşk hünerinde
Vefa yok alemin sim-ü zerinde
Bu akşam neşemiz yerli yerinde
Yarana münasip canım Efkari
Efkari:
Aşık olanların cefa serinde
Sarraf değer bulur aşk cevherinde
Tatlı sözleriniz bulur aşk cevherinde
Yazana munasip canım Huzuri.
Huzuri:
Huzuri’ye zebun eyledi felek
Aksi oldu her ne ettikse dilek
Elden evvel kendi kusurun görmek
İnsana münasip canım Efkari.
Efkari:
Def-i gam eyledi şimdi kul Efkari
Arkadaş kadrini eylemez inkâr
Canana yazdığım bir arzuhal var
Divana münasip canım Huzuri.
Huzuri bu sefer aynı ayakla fakat başka bir redife ayrı bir tekellüme geçiyor:
Huzuri:
Meydana koy izhar eyle değeri
Rindan meclisidir canım Efkari
Sarf eyle var ise her ne hünerin
İrfan meclisidir canım Efkari.
Efkari:
Tatlı bir ülfete daldık bu gece
Canan meclisidir canım Efkari
Aşk bahrine yelken saldık bu gece
Devran meclisidir canım Huzuri.
Huzuri:
Asil, necip, fazıl, hanedanlar var
Kadr-ü kıymet bilir al-i şanlar var
Bir kılı kırk yaran nüktedanlar var
Merdan meclisidir canım Efkari.
Efkari:
Ham sofular ile aramız yokdur
Dertten kurtulmağa çaremiz yoktur
Bu gece sağaldık yaramaz yokdur
Lokman meclisidir canım Huzuri.
Huzuri:
Bu akşam mecliste eyledim huzur
Gönlümde nevnüma olmakta sürur
Affederler şayet olsa da kusur
İhvan meclisidir canım Efkari
Efkari:
Uazansın kısma geceler
Yığılmış burada kadri yüceler
Kervan meclisidir canım Huzuri.
***
Aşık Efkari Cumhuriyetin 50.yıl şiir yarışmasında ikinci olmuştur. Sadece Artvin ilinin değil Cumhuriyet döneminde ülkemizin yetiştirdiği en büyük halk şairlerimizden Aşık Efkari 15.05.1980 de saat 10.00’da Bursa’da Hakkın rahmetine kavuşmuştur.
Etiket : Yolüstü, Köyü,