TARİHSEL YAPITLAR
Artvin İli’nin tarihsel yapıtlar açısından çok zengin bir hazinesi vardır. Yörede bulunan başlıca tarihsel yapıtlar şöyle sıralanabilir;
Kaleler
Kiliseler
Camiler
Kaleler
Artvin Kalesi
Artvin kentinin Köprübaşı semtinde, Çoruh Köprüsü’nün yanındadır. 1937’de Bagrat (Gürcü) Kralı Büyük Oşet yaptırmıştır. Eski adı Livana Kalesi’dir. Eski kalenin kalıntıları üzerine şimdiki kaleyi XVI. Yüzyılda Osmanlılar yapmıştır. Bir çok kez onarım görmüştür ve sağlam durumda bulunan küçük bir kaledir.
Diğer Artvin’in merkez köylerinde bulunan kaleler ise; Boselt Kalesi, Kuvarshan Kalesi, Melo Kalesi, Yukarı Hot Kalesi.
Ardanuç Kalesi
Ardanuç’un yakınındaki Adakale Köyü’ndeki tepededir. V.yüzyılda yapılmıştır. Çevresinde gümüş madeni işletildiği için “değerli maden, cevher” anlamlarına gelen “Gevheri Nik Kalesi” adıyla da tanınır. Burası 1551’de Bagratlılardan Osmanlıların eline geçmiştir. Ardanuç’un diğer köylerindeki kaleler ise; Kalkamlı Kalesi, Kalerçet Kalesi, Petoban Kalesi, Petrikisman Kalesi’dir.
Şavşat Kalesi
Şavşat’ın 2 km ötesinde Söğütlü Köyü’ndedir. Diğer Şavşat köylerindeki kaleler ise; Bilbilan Kalesi, Dutlu Kalesi, Perih Kalesi, Tukharis Kalesi, Ustamis Kalesi’dir.
Yusufeli Kaleleri
Aşbişen Kalesi, Dört Kilise Kalesi, Erkinis Kalesi, Ersis Kalesi, İşhan Kalesi, Nihah Kalesi, Orşnak Kalesi, Öğdem Kalesi’dir .
Kiliseler-Manastırlar
Artvin merkezi başta olmak üzere Ardanuç, Şavşat ve Yusufeli ilçelerinde hemen hemen hepsi eğitim amaçlı ve anıtsal nitelikli, kesme taştan inşa edilen manastırlar bulunmaktadır. Bu manastırlardan günümüze sağlam ulaşan yapılar kiliselerdir.
Bağcılar (Opiza) Manastırı: Artvin Merkezine bağlı Bağcılar Köyünde bulunan yapının ilk kuruluşu V. Yüzyıla dayanmaktadır.
Pırnallı (Porta) Manastırı: Artvin Merkezine bağlı Pırnallı Köyünde bulunmaktadır. IX. Yüzyılda inşa edilmiştir.
Hamamlı (Dolishane) Manastırı: Artvin Merkezine bağlı Hamamlı Köyünde bulunmaktadır. X. Yüzyılda inşa edilmiştir. XVI. Yüzyıl sonlarında burası camii olarak kullanılmaya da başlanmıştır.
Bulanık (Rabat) Manastırı: Ardanuç ilçesine bağlı Bulanık Köyündedir. XI. Yüzyılda inşa edilmiştir.
Cevizli (Tibeti) Manastırı: Şavşat İlçesine bağlı Cevizli Köyünde bulunan yapı IX. Yüzyılda inşa edilmiştir. Bir Gürcü kilisesidir. Osmanlılar’a geçince camiye çevrilmiştir.
Altıparmak (Barhal) Manastırı: Yusufeli İlçesine bağlı Altıparmak Köyünde bulunmaktadır. X. yüzyılda inşa edilen manastır, sonraları cami olarak kullanılmıştır. Şimdi de cami olarak kullanılmaktadır.
Tekkalle (Dörtkilise) Manastırı: Yusufeli ilçesinin Takkalle Köyünde, IX. Yüzyılda inşa edilmiştir.
Camiler
XVI. yüzyılda Türk-İslam çerçevesinde yörede cami yapımına başlanmıştır. İlk zamanlar mevcut kiliseler camiye çevrilerek kullanılırken, XVIII. Yüzyıldan itibaren sivil mimari geleneklerinin ağır bastığı camilerde bir artış olmuştur. Bu yapıların en önemlileri şunlardır;
Çarşı (Merkez) Camii: Artvin şehir merkezinde bulunan yapı 1860 tarihinde inşa edilmiş olup 1954 yılında yenilenmiştir.
Çayağzı (Sahilbey) Camii: Artvin Merkez Çayağzı (Korzul) Mahellesinde bulunan ve 1792’de Livana Sancakbeylerinden Salih Bey tarafından yapılan bir yapıdır.
Zeytinlik Camii: Artvin Merkezine bağlı Zeytinlik Köyünde bulunmaktadır. 1857 yılında Saliha Hanım tarafından yaptırılmıştır.
İskender Paşa Camii: Ardanuç İlçesi, Adakale Mahellesi’nde bulunmaktadır. Yörenin ilk camilerinden olup, Ardanuç Kalesini 1551’de fetheden, Erzurum Beylerbeyi Çerkez İskender Paşa tarafından 1553 yılında onarılarak ibadete açılmıştır.
Merkez (Çarşı) Camii: Arhavi İlçesi, şehir merkezinde bulunan yapı 1862 tarihinde inşa edilmiştir.
Ortacalar Merkez Camii: Arhavi ilçesine bağlı, Ortacalar Köyünde bulunmakta olan yapı 1757’de inşa edilmiştir.
Muratlı Merkez Camii: Borçka ilçesine bağlı, Muratlı Köyü’nde bulunan yapı 1846 yılında, Reşit Oğlu Ahmet usta tarafından inşa edilmiştir.
Orta Hopa Camii: Kitabesi bulunmayan caminin XIX. Yüzyılın sonlarında inşa edildiği bilinmektedir.
Erenköy Camii: Murgul İlçesine bağlı, Erenköy Köyü’nde 1863 yılında inşa edilmiştir.
Zor Mustafa Bey Camii: Şavşat ilçesine bağlı, Köprülü Kötü’nde bulunmaktadır. Yapı , kendi istekleri ile İslamiyet’i kabul eden Hristiyan Atabeglerinden Zortana tarafından muhtemelen XVI. Yüzyılda yaptırılmıştır.
Esendal Camii: Yusufeli ilçesine bağlı Esendal Köyü’nde bulunmaktadır. 1818 yılında Yusufeli Beylerinden Muhammed Bey tarafından yaptırılmıştır.
Bunların yanı sıra çevredeki diğer tarihi camiler şunlardır:
Artvin merkeze bağlı; Balcıoğlu, Orta Mahalle, Oruçlu, Aşağımaden, Yukarımaden, Ortaköy, Vezirköy, Sarıbudak ve
Dokuzoğlu Camileri.
Ardanuç ilçesine bağlı; İncirli, Anaçlı, Bulanık, Aydın ve Bağlıca camileri.
Arhavi ilçesine bağlı, Ulukent ve Dikyamaç camileri.
Hopa ilçesine bağlı; Aşağı Sundura, Sugören, Sarp ve Kemal Paşa camileri.
Murgul ilçesine bağlı; Molla Hamit Cana Hoca Camii.
Şavşat ilçesine bağlı; Cevizli, Kocabey, Kireçli ve Çağlayan Camileri.
Yusufeli ilçesine bağlı; İnanli, Öğdem, Kılıçkaya, Bakırtepe, Yaylalar ve Demirkent camileri .
Kaynaklar:
Sevilay Yıldız
www.biceliyiz.com
Etiket : Artvin, Tarihsel, yapıtlar,